ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ «ΚΟΚΚΙΝΩΝ» ΔΑΝΕΙΩΝ

Στον Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων ιδιωτικών οφειλών, τον οποίο ενέκρινε η Τράπεζα της Ελλαδος, θα «ελπίζουν» πλέον οι ιδιώτες οφειλέτες που είδαν την κυβέρνηση να μην αγγίζει το θέμα της ρύθμισης των «κόκκινων δανείων», στεγαστικών και καταναλωτικών.

Μάλιστα, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν… μέτρησε ούτε την απελευθέρωση των πλειστηριασμών που αναμένεται να ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 2015. Ωστόσο, θα νομοθετήσει για τη ρύθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των επιχειρήσεων, υπό την έγκριση της τρόικας.

Τι περιλαμβάνει ο Κώδικας Δεοντολογίας

Πλέον, για να ισχύσει ο Κώδικας Δεοντολογίας που ψηφίστηκε από την Επιτροπή Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος είναι να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αφού τεθεί σε διαβούλευση με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών και Ενώσεις Καταναλωτών. Με τον Κώδικα Δεοντολογίας θεσπίζονται οι γενικές αρχές συμπεριφοράς τόσο για τις δανείστριες τράπεζες όσο και για τους δανειολήπτες, με στόχο την εξεύρεση εναλλακτικών τρόπων εξυπηρέτησης ή οριστικού διακανονισμού οφειλών σε καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε δανειολήπτη.

Στον Κώδικα αξιοποιούνται οι έννοιες του «συνεργάσιμου» δανειολήπτη και των «εύλογων δαπανών διαβίωσης» για δανειολήπτες που είναι φυσικά πρόσωπα, όπως αυτές καθορίστηκαν με την απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου του παραπάνω νόμου.

Αναλυτικά (από το capital.gr):

Ο Κώδικας Δεοντολογίας αποτελεί στην ουσία ένα κείμενο αρχών, διαδικασιών και χρονοδιαγραμμάτων που θα ακολουθούνται από τις τράπεζες και τους δανειολήπτες με στόχο τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να αρχίσουν με κάποιο τρόπο να αποπληρώνονται εκ νέου, ή τελικά να κρίνονται οριστικά ως μη εξυπηρετούμενα και η διαχείριση του να ακολουθήσει τη δικαστική οδό.

Αφορά τις περιπτώσεις δανείων που βρίσκονται σε στάδιο «προ-καθυστέρησης», ή σε αρχικό στάδιο καθυστέρησης (1 έως 89 ημέρες), σε δάνεια που χαρακτηρίζονται ως μη εξυπηρετούμενα (άνω των 90 ημερών) και σε δάνεια που βρίσκονται σε οριστική καθυστέρηση.

Το αρνητικό είναι πως η προσπάθεια διευθέτησης δανείων ξεκινά χωρίς το σύστημα να έχει βρει λύσεις για το πως θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μεγάλης απόκλισης των σημερινών εμπορικών τιμών των ακινήτων σε σχέση τόσο με τις αντικειμενικές όσο και με τις εξασφαλίσεις που έχουν λάβει οι τράπεζες όταν χορηγούσαν αφειδώς δάνεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως πολλά σπίτια και ακίνητα τα οποία έχουν αγοραστεί με δάνεια, αξίζουν σήμερα πολύ λιγότερο από το χρέος των δανειοληπτών.

Πώς θα λειτουργεί

Τόσο στην πράξη της εκτελεστικής επιτροπής της ΤτΕ που εγκρίθηκε τον Μάιο, όσο και στον Κώδικα Δεοντολογίας αναφέρονται ενδεικτικά 22 ευρέως διαδεδομένες διεθνείς πρακτικές που ακολουθούνται για τις ρυθμίσεις δανείων από τις τράπεζες.

Προβλέπονται τρεις βασικοί τύποι ρυθμίσεων:

-Οι βραχυπρόθεσμες που γίνονται για περίοδο έως 5 χρόνια και περιλαμβάνουν πληρωμή μόνο τόκων, μειωμένες τοκοχρεωλυτικές δόσεις, «πάγωμα» πληρωμών, αναστολή πληρωμών (περίοδος χάριτος), τακτοποίηση του καθυστερούμενου υπολοίπου μέσω ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων και διατήρηση της απαίτησης για το υπόλοιπο, κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών κ.α.

- Οι μακροπρόθεσμες που γίνονται για περίοδο άνω των πέντε ετών. Περιλαμβάνουν μόνιμη μείωση επιτοκίου ή επιτοκιακού περιθωρίου, αλλαγή του τύπου επιτοκίου από σταθερό σε κυμαινόμενο ή αντίστροφα, επιμήκυνση δανείου, διαχωρισμός δανείου σε τμήμα που μπορεί να εξυπηρετηθεί και σε αυτό που μπορεί να αποπληρωθεί με πώληση περιουσιακών στοιχείων, μερική διαγραφή χρεών, πρόσθετες εξασφαλίσεις υπέρ της τράπεζας, λειτουργική αναδιάρθρωση μιας επιχείρησης με αλλαγή διοίκησης, συμφωνίες ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο κ.α. 

- Η οριστική διευθέτηση: εθελοντική παράδοση της κυριότητας του ακινήτου στην τράπεζα από τον δανειολήπτη, μετατροπή του δανείου σε leasing, μεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου και ενοικίασή του από τον δανειολήπτη, πώληση του δανείου σε άλλη τράπεζα ή σχήμα, ανταλλαγή με στεγαστικό δάνειο μικρότερης αξίας ώστε να αγοράσει νέα κατοικία ή επαγγελματικό ακίνητο, εκκαθάριση της εταιρείας στο πλαίσιο της πτωχευτικής διαδικασίας, ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων, δικαστικές ενέργειες, κ.α.

Στην πράξη εκτελεστικής επιτροπής της ΤτΕ ορίζεται πως σε περίπτωση που δεν επιτυγχάνεται τύπος ρύθμισης της οποίας η βιωσιμότητα δεν μπορεί να τεκμηριωθεί επαρκώς από τις τράπεζες, εποπτικώς αποδεκτές θα θεωρούνται από την ΤτΕ οι οριστικές διευθετήσεις.

Συνεργάσιμοι δανειολήπτες και εύλογες δαπάνες

Ειδικά για τα νοικοκυριά, οι ρυθμίσεις δανείων που προτείνονται στον Κώδικα θα λειτουργούν σε συνδυασμό με τις έννοιες του «συνεργάσιμου δανειολήπτη» (σ.σ τη μέθοδο δηλαδή με βάση την οποία οι τράπεζες θα κατηγοριοποιούν τους δανειολήπτες ανάλογα με τη συμπεριφορά τους) και των «εύλογων δαπανών διαβίωσης», μια ακτινογραφία δηλαδή των απαραίτητων εξόδων του δανειολήπτη, την οποία μαζί με την συνολική περιουσιακή του κατάσταση η τράπεζα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της ώστε να προτείνει ρεαλιστικές ρυθμίσεις.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για τρία διαφορετικά εργαλεία που θα πρέπει να αξιοποιηθούν μαζί για να αποδώσουν:

-Συνεργάσιμος Δανειολήπτης. Η έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη έχει αρκετά γκρίζα σημεία. Στην ουσία πρόκειται για εκείνον τον οφειλέτη που θα αποδεχθεί να παράσχει όποια πληροφορία του ζητηθεί από την τράπεζα σε ότι αφορά στην οικονομική, οικογενειακή, επαγγελματική και περιουσιακή του και θα ανταποκρίνεται με συνέπεια στο σχέδιο ρύθμισης. Στον Κώδικα Δεοντολογίας υπάρχει προσαρτημένη εξασέλιδη τυποποιημένη κατάσταση οικονομικής πληροφόρησης την οποία είναι υποχρεωμένος να συμπληρώσει αναλυτικά ο δανειολήπτης που θα κληθεί ή θα ζητήσει να μπει σε ρύθμιση. Δεν είναι όμως ξεκάθαρο αν η τράπεζα θα έχει δικαίωμα να κατατάξει τον οφειλέτη στους μη συνεργάσιμους δανειολήπτες και συνεπώς να ενεργοποιήσει αναγκαστικά μέτρα εναντίον του στην περίπτωση ο οφειλέτης δεν αποδεχθεί τις προτάσεις ρύθμισης που τυχόν υποβληθούν, όπως λ.χ να συναινέσει σε λύσεις ενοικίου αντί δόσεων, αύξησης των εγγυήσεων κ.α ή δεν συμφωνήσει συνολικά με το σχέδιο διευθέτησης. Σε κάθε περίπτωση όσοι χαρακτηριστούν από τις τράπεζες ως μη συνεργάσιμοι, θα είναι αυτοί που θα κινδυνεύσουν με πλειστηριασμούς ακινήτων και νομικά μέτρα εναντίον τους.

-Εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Αποτελούν τον «μπούσουλα» με βάση τον οποίον θα γίνονται οι ρυθμίσεις δανείων λαμβάνοντας υπόψη τα εισοδήματα και τις ανάγκες των δανειοληπτών. Σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών, τα πιστωτικά ιδρύματα θα είναι υποχρεωμένα από το 2015 να λαμβάνουν υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης του δανειολήπτη προκειμένου να αξιολογούν τις δυνατότητες αποπληρωμής. Οι πληροφορίες αυτές θα αξιοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία όπως η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη (κινητή και ακίνητη περιουσία), το συνολικό ύψος των χρεών, η ικανότητα αποπληρωμής των οφειλών, το ιστορικό της οικονομικής συμπεριφοράς του κ.α Τα ποσά που χρειάζεται για να ζει κανείς αξιοπρεπώς και να καλύπτει τις απολύτως βασικές ανάγκες του ξεκινούν, σύμφωνα με την απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, από τα 537 ευρώ «καθαρά» τον μήνα για έναν ενήλικα και φτάνουν ως τα 1.788 ευρώ για μια οικογένεια με τέσσερα παιδιά, χωρίς σε αυτά τα ποσά να υπολογίζεται η δαπάνη ενοικίων. Οτιδήποτε κερδίζει κανείς πάνω από αυτά θα αποτελεί δυνητικό έσοδο για την τράπεζα. Προβλέπονται συνολικά τέσσερις ομάδες δαπανών με πιο σημαντική αυτή με τα βασικά έξοδα διαβίωσης στα οποία περιλαμβάνονται δαπάνες διατροφής, ένδυσης-υπόδησης, έξοδα συντήρησης κατοικίας (φως, νερό, θέρμανση, τηλέφωνο κ.ά.), έξοδα μετακίνησης, επισκευές και συντήρηση οικιακού εξοπλισμού, είδη οικιακής κατανάλωσης, φροντιστήρια-εκπαίδευση, φοροτεχνικοί, δικηγόροι, κ.ά. Οι δαπάνες διαβίωσης για μια οικογένεια με δύο παιδιά προσδιορίζονται στα 1.347 ευρώ τον μήνα ή στα 16.162 ευρώ ετησίως μετά την αφαίρεση των φόρων (σ.σ. όπως προκύπτουν από το ετήσιο εκκαθαριστικό) και αφού αφαιρεθεί τυχόν δόση δανείου ή το ενοίκιο σπιτιού. Πρακτικά το μικτό μηνιαίο εισόδημα υπολογίζεται σε περίπου 2.100 ευρώ.

Χρονοδιαγράμματα – διαδικασίες

Στον Κώδικα προβλέπονται πέντε συγκεκριμένα στάδια για την έναρξη της διαδικασίας επίλυσης των καθυστερήσεων:

Η επικοινωνία της τράπεζας με τον δανειολήπτη από την πρώτη στιγμή που παρουσιάζεται καθυστέρηση καταβολή δόσης. Αν η καθυστέρηση υπερβεί τις 30 ημέρες και επιπλέον ο δανειολήπτης δεν ανταποκριθεί στην ειδοποίηση που έχει ήδη λάβει εντός 15 ημερών, το ίδρυμα τον ενημερώνει γραπτώς μέσα σε διάστημα δέκα ημερών για τις δυνατότητες διευθέτησης. Επιπλέον αν η μετά τις αρχικές καθυστερήσεις ο δανειολήπτης δεν ανταποκριθεί ή η καθυστέρηση υπερβεί τις 90 ημερολογιακές μέρες ή τις τρεις μηνιαίες δόσεις, η τράπεζα πρέπει να στείλει εντός δέκα εργάσιμων ημερών προειδοποιητική επιστολή για την προοπτική να χαρακτηριστεί μη συνεργάσιμος και τις συνέπειες που θα έχει αυτό. Αν η καθυστέρηση υπερβαίνει ήδη τις 30 ημέρες κατά την θέση του Κώδικα σε ισχύ ο δανειολήπτης ειδοποιείται ώστε να ενταχθεί σε στάδιο διευθέτησης και υποβάλλοντας την τυποποιημένη κατάσταση οικονομικής πληροφόρησης, διαφορετικά κινδυνεύει να χαρακτηριστεί μη συνεργάσιμος.

Η συμπλήρωση της τυποποιημένης φόρμας οικονομικής πληροφόρησης είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση για την ένταξη σε ρύθμιση. Σε αυτή περιλαμβάνονται προσωπικά στοιχεία οικογενειακής κατάστασης, αλλά και τα ελάχιστα στοιχεία για τις δαπάνες διαβίωσης ώστε να συσχετιστούν με τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης.

Στο στάδιο της αξιολόγησης λαμβάνονται υπόψη η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη, το συνολικό ύψος και η φύση των χρεών, το ιστορικό οικονομικής συμπεριφοράς, η προβλεπόμενη ικανότητα αποπληρωμής κ.α Ειδικότερα για επιχείρησεις αξιολογούνται συμπληρωματικά το σχέδιο αναδιάρθρωσης, η ίδια συμμετοχή των μετόχων στο χρηματοδοτικό πλάνο, οι προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου, οι μελλοντικές ταμειακές ροές, οι παράγοντες κινδύνου του επιχειρηματικού σχεδίου κ.α.

Η πρόταση ρύθμισης ή οριστικής διευθέτησης θα πρέπει να είναι αναλυτική ως προς τις επιπτώσεις της από τις τράπεζες, ενώ δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτή από τον δανειολήπτη ο οποίος έχει τη δυνατότητα να την απορρίψει, να αντιπροτείνει άλλη ή να υποβάλει ένσταση. Ο δανειολήπτης πρέπει να απαντήσει θετικά ή αρνητικά τουλάχιστον 15 ημέρες μετά. Η απόφαση επί τυχόν ενστάσεων του δανειολήπτη ορίζεται ότι θα πρέπει να εκδίδεται το αργότερο σε τρεις μήνες.

Με τον Κώδικα Δεοντολογίας οι τράπεζες αποκτούν για πρώτη φορά στα χέρια τους ένα «πολύ – εργαλείο» για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων, η αποτελεσματικότητα του οποίου τόσο για τους ισολογισμούς τους, όσο όμως και για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής σε μια οικονομία που έχει καταρρεύσει, θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τον τρόπο που θα επιλέξουν να το αξιοποιήσουν. Αν για παράδειγμα γίνει κατάχρηση των «οριστικών μέτρων διευθέτησης» ειδικά σε νοικοκυριά μικρομεσαίων εισοδημάτων, δηλαδή των κατασχέσεων, της «εθελοντικής» παράδοσης του ακινήτου, της υποχρεωτικής αύξησης των εξασφαλίσεων κ.α, τότε είναι βέβαιο πως αργά ή γρήγορα θα υπάρξει κοινωνική έκρηξη.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εργαλείο που θα προκαλέσει περισσότερο «πόνο» παρά ανακούφιση σε όσους έχουν σταματήσει για διάφορους λόγους (αντικειμενικούς ή «πονηρούς») να πληρώνουν τα δάνεια που έλαβαν στο παρελθόν, πλην, όμως, πρόκειται για μια διαδικασία απολύτως απαραίτητη τόσο για την εξυγίανση των τραπεζών, όσο και για την «ηθική» του συστήματος και τον εύλογο διαχωρισμό μεταξύ των νοικοκυριών που πασχίζουν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους από τους δανειολήπτες που εκμεταλλεύονται μέχρι σήμερα τις προστατευτικές ρυθμίσεις.

Πηγή left.gr